preek Mailing List: preek bij de 30e zondag door het jaar B

[Miguel Dehondt (miguel.dehondt]

Preek op basis van de Preekvandeweek van Gerard Braet o.p. Ik heb stukken uit zijn preek letterlijk overgenomen (met dank aan de auteur !) en verwerkt aan de hand van een schilderij van Felix Nussbaum dat mij getroffen had bij een bezoek aan het Joods museum te Berlijn. Ik stuur een eigen foto van het schilderij met de titel “Loneliness” mee in bijlage in een gereduceerd formaat. Wie een groter formaat wenst (3 Mb) geeft een seintje.

Miguel Dehondt

 

Preek bij de 30^e zondag door het jaar                                                         24-25 oktober 2009

Lieve mensen,

In het Joods museum te Berlijn hangt een schilderij van Felix Nussbaum dat als titel heeft: de eenzaamheid. Het is geschilderd in 1942, toen de schilder te Brussel in ballingschap was, op de vlucht voor de nazi’s. Het toont heel mooi wat eenzaamheid kan betekenen. De figuur op de voorgrond kijkt met grote ogen, maar hij ziet niet. Hij loopt voorbij aan iemand, een wezen zonder ogen die met een spreekbuis roept maar blijkbaar geen gehoor vindt. Reeds in 1937 schreef Nussbaum in een brief aan een vriend: “Je roept het uit en schreeuwt, maar zelfs geen echo keert terug.” Een prachtige weergave van de tijdsgeest toen, maar eigenlijk is het een schilderij voor alle tijden, zeker ook van onze huidige tijd waarin eenzaamheid een zo gekend fenomeen en kwaal is.

Ik moest meteen aan het schilderij denken toen ik het Evangelie van vandaag met de blinde Bartimeüs las. Nussbaum koppelt eenzaamheid aan blindheid, verblinding waarbij hij schitterend weergeeft dat blindheid niet direct om een zichtprobleem gaat. De figuur op de voorgrond heeft namelijk grote ogen, maar ze zijn vertroebeld, wazig. Hij lijkt in zichzelf gekeerd, alleen met zichzelf bezig en ziet niet. De ander heeft geen ogen maar heeft gemerkt dat er iemand voorbijloopt en schreeuwt om hulp. Het schilderij heet “eenzaamheid”. Welk van beide figuren is eenzaam ? Ik denk beide. Eenzaamheid is een relationeel probleem: ze zien elkaar niet, horen elkaar niet en daarom vinden ze elkaar niet en ze lijden daaronder, ze leven niet echt meer. Nussbaum geeft dit m.i. schitterend weer.

Het Evangelie is eigenlijk een tegenpool van het schilderij omdat het een verhaal is met een happy end. Waar het schilderij de tragiek en de gevolgen van verblinding weergeeft, toont het Evangelie hoe het anders kan, hoewel het uitgangspunt hetzelfde is, namelijk ‘verblinding’.

Marcus neemt dit verhaal niet zomaar op in zijn Evangelie. Eigenlijk maakt hij zich de bedenking: “Hoe konden we toen toch zo dom zijn dat we niet hebben gezien waar het echt op aan kwam bij Jezus. Wat waren wij toen toch blind. Zo blind dat Jezus op een bepaald moment moest zeggen: “begrijpen en verstaan jullie het nu nog altijd niet? Jullie hebben toch ogen, zien jullie dan niet?” Bartimeüs wijst ons hier de weg. Let wel, op een subtiele manier. Als we niet opletten lezen we erover heen. De kern is niet de genezing van de blindheid van Bartimeüs. Wel dat hij zich na zijn genezing aansloot bij de leerlingen van Jezus en met hen op weg ging. Dit laatste is de pointe van het verhaal: je kunt Jezus pas echt zien en te weten komen wie hij is als je hem navolgt. Tot dat inzicht wil Marcus zijn lezers brengen. Achteraf is dit allemaal duidelijk geworden, maar op het moment zelf beseften wij het niet, zegt Marcus. Hij illustreert dit met meerdere verhalen, waaronder dat van vorige zondag over Johannes en Jakobus. Ze komen bij Jezus vragen om de beste plaatsen te mogen innemen. Ze hopen gediend te worden, terwijl Jezus van hen vraagt dat zij de anderen dienen. En ze zijn niet alleen. Wij allemaal, zegt Marcus, waren te druk bezig met onszelf en blind voor de nood van de anderen. Blind waren wij voor de moeilijke weg die Jezus gegaan is, en blind waren wij voor de mensen aan de kant van de weg, aan de rand van de samenleving. Alleen zagen wij dat toen nog niet.

Het verhaal van vandaag en het schilderij van Nussbaum vertellen over mensen die roepen om gezien te worden en mensen die anderen niet zien staan. Over mensen die voorbijgelopen worden, die hun verdriet uitschreeuwen maar wie de mond worden gesnoerd. In het soms wrange beeld van de mens dat door Nussbaum en Marcus geschetst wordt herkennen we elkaar, maar ook onszelf. Maar Marcus laat tegelijk ook een ánder beeld van de mens zien: het beeld van hen die hopen en vertrouwen op genezing; het beeld van mensen die wél stilstaan bij andermans verdriet en die oog hebben voor al wie miskend wordt en hoopt om door zijn medemensen gezien te worden. Er is dus nog hoop, alleen moet er een hele weg , zeg maar bekerings-weg, gegaan worden: vanuit vereenzaming komen tot ontmoeting, een weg van roepen en schreeuwen, horen, geraakt worden, luisteren en samen op weg gaan met nieuwe, andere ogen. Leven als kinderen van het licht. Jezus achterna.

 

Attachment: Felix Nussbaum Loneliness.jpg
Description: JPEG image