preek Mailing List: Allerheiligen

[Antoine Rubbens (Antoine.Rubbens]

Uit alle volken en talen (Op. 7,9)

 

Een schilderij

Bezoekers in de Gentse kathedraal missen de volgend maanden de buitenluiken van het beroemde retabel van de gebroeders van Eyck, Het Lam Gods.  De restauratie ervan is begonnen.  Ze zal anderhalf jaar duren.  Het centrale paneel met de aanbidding van het Lam blijft hangen en krijgt later zijn restauratiebeurt.  Bezoekers kunnen in de Vydt kapel een reproductie van het ganse retabel bekijken.  Het allerheiligenfeest is elk jaar een goede gelegenheid om aan dit retabel te denken.  Het middenpaneel visualiseert een mooie bladzijde uit het boek van de Openbaring,  Het roept het beeld op van de grote schare rondom de troon van het Lam die niemand tellen kan (Op. 7,9-14).  We krijgen die lezing op het feest van Allerheiligen.

 

Van Eyck bevolkte zijn schilderij met mensen uit zijn tijd, met hun gewaden en insignes.  Hij zet enkele groepen in het bijzonder in de kijker: ridders, de rechtvaardige rechters - zouden er onrechtvaardige bestaan? – Hij schildert groepen van vrouwen, van martelaren, pelgrims, kluizenaars, bisschoppen en prelaten.  Hubert en Jan Van Eyck plaatsten bij het Lam figuren uit het Eerste Testament, aartsvaders en profeten en figuren uit het tweede Testament.  Op het schilderij staat het altaar van het Lam en vooraan de fontein van levend water.  Beeld van rust en van paradijs.

 

Zij mogen er allemaal bij zijn: de mensen in witte gewaden, die deze hebben gewassen in het bloed van het Lam, zij die geleden hebben en gestreden, zij die hun hoop stelden en stellen op het Lam.

 

Een uitbeelding

Tijdens het Gentse kunstevenement Track zocht de Poolse kunstenaar Pawel Althamer naar een actualisatie van het centrale paneel van het Lam Gods.  Zoals velen van vroeger en nu is hij onder de indruk van het retabel.  Het bezoek aan dit meesterwerk stond al van in de moderne tijd op de bedevaartsweg van de kunstenaars.  Pawel Althamer wou geen reconstructie met oude gewaden.  Hij vroeg om mensen van nu, van allerlei gezindten.  Hij rekende op de medewerking van 300 vrijwilligers.  De uitnodiging was ruim en ze ging ondermeer naar studenten, professoren, kunstenaars, activisten, vrouwen en feministen, therapeuten, vrijzinnigen, naar de verschillende kerk- en geloofsgemeenschappen, naar sportlui, stadsdiensten, rechters en advocaten, politici.  Of die allen zijn gekomen?  Aan de deelnemers van de eigentijdse live-enscenering was gevraagd om individueel een voorwerp mee te brengen dat hen als groep zou herkenbaar maken.  Die zaterdagavond van 8 september 2012 waren vooral de advocaten kenbaar aan hun toga alsook enkele studenten met speels hoofddeksel.  Is dit een teken van onze tijd dat elkeen op zijn recht staat en dat daardoor velen beroep doen op advocaten die vandaag het slachtoffer verdedigen en morgen de dader?  Andere hadden hun T-shirt van elke dag, al of niet met een slogan of met hun geliefde vedette erop.  Een dorstige man stond er tijdens de performance bij met een gevuld trappistenglas.

 

De inrichters hadden zich ook gericht naar psychiaters, therapeuten en vele zorgverleners die in Gent en omgeving actief zijn.  Medewerkers in de psychiatrie hebben niet direct behoefte zich in uniform te manifesteren.  Ik zou zelfs niet weten hetwelk.  Misschien een rugzakje, waarin mensen hun kansen en mogelijkheden meenemen op hun moeilijke levenstocht en waarin ze hun verhalen bewaren.  Een van hen had een badmintonraket bij zich, niet zozeer omwille van de sport als wel omdat dit hem op een andere wijze in contact brengt met mensen in de psychiatrie.  Deugd en vreugd, omwille van de gedeelde ontspanning voorbij diagnoses en over grenzen van psychische beperkingen heen.

 

De performance had plaats op het ruime en lege Sint-Pietersplein te Gent met de imposante gevel en koepel van de kerk van O.L.Vrouw-Sint-Pieters.  Daarnaast de vroegere Sint-Pietersabdij, ooit een machtig centrum in Gent, dikwijls in concurrentie met die andere abdij, de Sint-Baafs.  De evocatie van het Lam Gods had plaats dichtbij de gedenkplaat met de tekst van Joseph Wresinski (ATD-Vierde Wereld): “Waar mensen gedoemd zijn in armoede te leven, worden de Rechten van de Mens geschonden.  Zich verenigen om die rechten te doen eerbiedigen is een dure plicht.”  Je bent daar niet ver van de Boekentoren van de Gentse Universiteit.  Die was er nog niet toen de gebroeders Van Eyck in 1432 en de jaren ervoor hun altaarstuk maakten.

 

Het geheel had plaats in de valavond en nam ongeveer een uur in beslag: tijd om plaats te nemen, om te kijken en bij zichzelf na te denken.  Luisteren naar het spel van de waterstralen in de fontein en vooral kijken naar een klein lam, dat rustig stil bleef staan.  Van de plaats waar ik stond zag ik niet de herder die voor het lam zorgde. 

 

De kunstenaar vatte dit gebeuren op als een moment van verstilling.  Hij koos daarvoor het moment van zonsondergang 20u 12 nadat de zon die achtste septemberdag schitterend had bestraald.

 

Pawel Althamer beoogt een participatieve benadering van kunst.  Hij gelooft dat daardoor verandering op gang kan gebracht worden.  Kunst kan verbinden en kracht geven om gemeenschap te vormen.  Of dit in Gent gelukt is?  Alle deelnemers waren kortstondig een steentje van een mozaïek, een schakel van de ketting.  Zij konden zelf het geheel niet overzien.  Een participant kan dit nooit.  Ze deelden toch allen in een collectieve ervaring en een kortstondige gemeenschap.  Zij waren daardoor iets meer verbonden met het scheppingswerk van de gebroeders Van Eyck. 

 

Je bent verbonden van zodra je op weg bent.  Je bent verbonden met hen die je meedraagt in gedachten en met wie en voor je mag werken.  We zijn op weg met mensen van overal.  We zijn op weg in het spoor van mensen van eeuwen geleden en met mensen van nu, met hun zorgen en plannen voor vandaag en morgen.  Wij zijn op weg met ons verlangen naar wat schoon is, goed, mooi en waar.  Misschien brengt ons dit eenmaal samen rondom de troon van het Lam!

 

De avond is gevallen, maar op de terugweg nemen we de vrede mee van die avond.  Misschien blijft het licht toch een tijdje branden.

 

Een gedicht

In Torhout vond ik op een poëziepunt, dicht bij de hoofdkerk, dit gedicht van ToonTellegen (° 1941). 

 

Er lopen heiligen op straat
Ze zijn te herkennen aan hun onopvallendheid,
aan hun onzichtbare mantels van een oneindige kostbaarheid
die losjes om hen heen wapperen,
en aan hun verdriet.

Als we ze tegenkomen lopen we ze voorbij.
Maar we horen iets ruisen.
Als we omkijken zien we dat ze zich losmaken van de andere mensen,
hun pas versnellen, zijstraten inslaan.
Overal staan mensen stil en kijken om.

We moeten nu zelf een zijstraat inslaan,
maar we durven niet,

zo raken we steeds verder van huis,
we zullen spoedig verdwalen,

zo zullen we elkaar ontmoeten, in de regen,
in de nacht.

Toon Tellegen

 

Langs internet is een commentaar te lezen van Rianne van Halsema (Gereformeerde kerk Bleiswijk) bij dit gedicht.  Een bezinning van november 2010 over Een onzichtbare mantel van hoop.

 

 

met vriendelijke groet,

 

Antoine Rubbens

aalmoezenier

PC Caritas

Caritasstraat 76

9090 Melle

tel. 09 210 68 57

www.pccaritas.be

 

 

 

 

---

  Gecontroleerd op virussen en op inhoud door Sophos en MailMarshal

---

---

Aandacht :

 

De informatie in dit bericht of in de bijlagen ervan is enkel bedoeld voor de persoon of de entiteit tot wie het bericht is gericht, en kan vertrouwelijke of persoonlijke zaken bevatten. Het bekijken, doorzenden, verspreiden of ander gebruik van, of het actie ondernemen vertrouwend of gebaseerd op deze informatie door andere personen of entiteiten dan diegene voor wie ze bestemd was, is verboden. Als u dit bericht verkeerdelijk hebt ontvangen, gelieve dan de afzender te contacteren en het bericht van eender welk systeem te verwijderen, alsook eventuele kopies ervan.

---