preek Mailing List: Drieëntwintigste zondag C

[Antoine Rubbens (Antoine.Rubbens]

Een geliefde broeder is hij voor mij (Filemon 16)

 

De brief aan Filemon is een korte en persoonlijke brief van Paulus.  Kort, één hoofdstuk met slechts 25 verzen.  Het is de kortste van al zijn bewaard gebleven brieven.  Hij is gericht naar één persoon, naar Filemon. een van zijn medewerkers, een welstellend man uit het gebied van Kolosse.  Paulus betrekt in zijn schrijven zijn goede medewerker Timoteüs, zijn medegevangene Epafras en vier andere medewerkers Marcus, Aristachus, Demas en Lucas.  Hij richt zijn brief aan Filemon, maar eveneens aan Appia - misschien is zij de echtgenote van Filemon - en aan Archippus en verder aan de gemeente die bij Filemon aan huis samenkomt.  Paulus kent veel mensen.  Hij weet ze te situeren in de huisgemeenschap waar ze vergaderen.  Deze privébrief brief wijst op het bestaan van de kerk in huisgemeenschappen.

 

Deze brief heeft een persoonlijk karakter, omdat Paulus er zijn gevoelens duidelijk in verwoordt.  Hij stelt zich niet op als de leider van een gemeente die vanuit zijn apostolisch gezag bepaalt wat moet worden gedaan.  Hij is broeder en medechristen.  Hij is blij en dankbaar om het goede dat de gemeenschap in Kolosse verricht, om de liefde die ze uitstraalt.  Paulus is een dankbaar man. 

 

Wanneer Paulus deze brief schrijft, zit hij in de gevangenis en zegt hij van zichzelf dat hij oud is.  Gebruikt hij zijn ouderdom als een argument om zijn bede aan Filemon meer gewicht te geven?  Paulus zou geboren zijn in het jaar 8 en is onthoofd het jaar 67.  De brief zou geschreven zijn rond het jaar 60, ongeveer tegelijkertijd met de brief aan de christenen van Kolosse.  Zo oud was Paulus niet volgens onze normen, maar wel volgens de normen van toen.  Wanneer mijn vader in 1945 op 57 jarige leeftijd stierf, zei een vrouw: “57 jaar, dat is toch al een schone leeftijd!”  Volgens de huidige leeftijdspiramide schuift het levensgemiddelde elk jaar met drie maanden op.

 

De brief is geschreven vanuit de gevangenis.  Paulus heeft er meerder keren mee te maken gehad.  Hij heeft gevangen gezeten in Efese, in Caesarea en in Rome.  Die laatste plaats is nog niet de zwaarste geweest, hij had er huisarrest.

 

De brief gaat vooral over de persoon van Onesimus.  Deze was een slaaf van Filemon en is van hem weggelopen.  Wellicht had hij hem bestolen (Filemon 18).  Hij is weggelopen om bij Paulus te komen.  Zo veel mensen hebben omwille van economische en politieke redenen en andere hun eigen land verlaten in de hoop ergens beter opgenomen te worden.

 

Paulus voelt zich verbonden met Onesimus.  Hij zou hem in de gevangenis gedoopt hebben.  Omwille van dit geestelijk vaderschap noemt hij hem zijn kind en zoon.  Paulus stuurt Onesimus naar Filemon terug. Hij schrijft voor hem dit persoonlijk begeleidend schrijven en vraagt dat Filemon zijn slaaf nu als een broer zou opnemen.  Zonder het uitdrukkelijk te argumenteren, is Paulus overtuigd dat er in Christus geen jood meer is en geen heiden, geen heer en geen slaaf.  Dit staat in de brief aan de Kolossensen, die misschien eveneens aan Onesimus is meegegeven bij zijn terugkeer naar Kolosse.  Alle gedoopte hebben plaats rondom de zelfde tafel.  Dit verandert of zou de kijk op elkaar moeten veranderen.  Paulus wijst op een nieuwe visie en een andere verhouding.  Maar hij zegt niets over de sociale verhoudingen die moeten veranderen.  Hij zegt niet aan Filemon dat hij zijn slaaf de vrijheid moet geven.  Hij lijkt zich dus neer te leggen bij de bestaande orde. 

 

Welke was de visie van Paulus op de slavernij, die in het Romeinse rijk bestond en zo lang is blijven bestaan in de wereld?  Brazilië heeft de slavernij pas in 1888 afgeschaft.  De Franse revolutie schafte de slavernij af en Napoleon voerde ze terug in op Haïti.  De kolonisatie hield mensen geknecht.  De nakomelingen zijn dit nog niet vergeten.  Ondanks alle verklaringen over mensenrechten leiden heden heel veel mensen een slavenbestaan.

 

Paulus vertrekt van een theologisch inzicht over de gelijkheid van de mensen.  Hij zegt het duidelijk in een aantal van zijn brieven (1 Kor. 12,13; Gal. 3,28; Kol 3;11).  Maar hij trekt daaruit geen sociologische of structurele conclusies.  “Dat ‘gelijkheid in Christus’ zou moeten leiden tot sociale en juridische gelijkberechtiging, is een inzicht dat slechts heel geleidelijk zal groeien, vaak zelfs met veel inwendige tegenstand zal af te rekenen hebben, en met veel schade en schande voor de kerk gepaard zal gaan” (P. Schmidt, In vrijheid, trouw en hoop, p. 191).  Peter Schmidt voegt er deze beschouwing aan toe: “Een briefje zoals dat van Filemon illustreert prachtig hoezeer de Schrift slechts kan leven doorheen een steeds dieper gravende interpretatie, die steeds gebeurt in dialoog met de wisselende historische omstandigheden. Zoals geen christen meer kan aanvaarden dat men nu nog het recht van slavernij zou kunnen baseren op de hier geciteerde uitspraken van Paulus, zo geldt het samenspel tussen geschiedenis en interpretatie ook voor alle mogelijke andere aspecten van het leven: oorlog en vrede, sociale rechtvaardigheid, mensenrechten, gelijke rechten voor de vrouw enz… Maar tevens zegt dit: wanneer niet de letter, maar de geest de interpretatie leidt in het lezen van de tekenen des tijds – hier bevindt zich o.i. de plaats van de Traditie -, heeft de Schrift nog veel toekomst..” (Op. cit. p. 191-192).

 

Wat is er van Onesimus geworden?  Hij zou later de opvolger geworden zijn van Timoteüs als bisschop van Efese.  Hij is niet de eerste slaaf met belangrijke taken in de kerk.

 

Antoine Rubbens

 

 

Met vriendelijke groeten,

Antoine Rubbens
Aalmoezenier
Psychiatrisch Centrum Caritas vzw

tel. 09 210 68 57


www.pccaritas.be

 

---

  Gecontroleerd op virussen en op inhoud door Sophos en MailMarshal

---

---

Aandacht :

 

De informatie in dit bericht of in de bijlagen ervan is enkel bedoeld voor de persoon of de entiteit tot wie het bericht is gericht, en kan vertrouwelijke of persoonlijke zaken bevatten. Het bekijken, doorzenden, verspreiden of ander gebruik van, of het actie ondernemen vertrouwend of gebaseerd op deze informatie door andere personen of entiteiten dan diegene voor wie ze bestemd was, is verboden. Als u dit bericht verkeerdelijk hebt ontvangen, gelieve dan de afzender te contacteren en het bericht van eender welk systeem te verwijderen, alsook eventuele kopies ervan.

---