preek Mailing List: Kerstdag 2010: drie boeken om te lezen of te schrijven

[Jan Lerouge (janlerouge]

Zusters en broeders

Op deze kerstavond wil ik het even hebben over drie bijbelse boeken. De boeken van de bijbel hebben enkele speciale trekjes. Ze zijn geschreven in heel eigen omstandigheden. Bijbelse boeken gaan in gesprek, in dialoog met het boek van de wereldse geschiedenis.

Het boek van de wereldse geschiedenis is vaak een boek van onrecht en oorlog,  een verhaal van geweld, macht en machtsmisbruik. Geschiedenis wordt bijna altijd geschreven vanuit het standpunt van de overwinnaars. En daar komt God zelden of nooit ter sprake.

Bijbelse boeken zijn als het ware een gelovige commentaar op de gebeurtenissen van toen. Bijbelse vertellers stonden voor de keuze: doen we mee aan het doemdenken, aan het pessimisme en uitzichtloosheid of brengen we een verhaal van toekomst, optimisme en hoop. Bijbelse boeken bieden een antwoord op de wereldse geschiedenis en laten zien hoe God, vaak onverwacht en verrassend aan het werk is in concrete situaties.

 

Het eerste bijbelboek hoorden we in de eerste lezing. De profeet Jesaja schreef een boodschap voor zijn volk, en latere schrijvers voegden daar hun ervaringen aan toe.

De wereldse geschiedenis was voor de Hebreeën op een dieptepunt gekomen. De ene helft van Israël was door de Assyriers veroverd, de andere helft later door de Babyloniërs. Jeruzalem was verwoest, de tempel vernietigd, de leiders van het volk in ballingschap weggevoerd. Nu mochten ze terugkeren naar de ruines van Jeruzalem, zonder koning, zonder tempel, zonder versterkingen of verdedigingsmuren. Het is alsof God hen in de steek heeft gelaten.

En in deze omstandigheden neemt Jesaja het woord. Hij schrijft het visioen dat we hoorden in de eerste lezing: God zelf begint iets nieuws. Hij laat ons niet in de steek. Het juk van de vreemde bezetting dat zwaar op het volk drukte zal God stukbreken.  Op de puinen van het verleden brengt Gods nieuwe toekomst.  En dit wordt het teken: iets kleins, onopvallends: de geboorte van een kind. Wat is er nu kwetsbaarder en machtelozer dan een pasgeboren kind? We zeggen dan al vlug ?Het is maar dat?, tot je in de ogen van een kind dat naar je lacht een nieuwe wereld ziet opengaan. De glimlach van een pasgeboren kind, het is maar dat en je wordt er gelukkig van. In iets kleins en goeds dat ons te beurt valt, zien gelovigen, zoals Jesaja,  de glimlach van God.

 

Het tweede bijbelboek is het gekende kerstverhaal in het evangelie van Lucas.

En ook dit boek toont hoe God onverwacht en verrassend aan het werk is in de wereld.

Het boek van de wereld was toen het verhaal van keizer Augustus, die in zijn grootheidswaan een volkstelling organiseerde. En volkstellingen waren altijd interessant voor de belastinginners die er op volgden. En iedereen trekt op weg naar zijn vaderstad. Onopvallend, geen aandacht waard, trekken Jozef en Maria ook op. Voor de controleurs van de volksstelling zal er wel plaats geweest zijn, die konden gemakkelijk een kamer huren. Net zoals de belastinginners. Voor de arme Jozef en de zwangere Maria blijkt er geen plaats te zijn in de herberg. Hun financiële mogelijkheden reiken niet ver genoeg. Het zijn daklozen, mensen op de dool.

In de wereld van de machthebbers en de heersende klasse, in de wereld van de VIP?s was er voor hen geen plaats.

 

In de wereld van God is er voor Maria en Jozef wel plaats. In de wereld van de herders, mensen die er toen niet bijhoorden, is er ook plaats voor Jozef en Maria. En daar in een stal, bij een voederbak wordt nieuw leven geboren. Het kind krijgt de naam Jezus. Dit wil zeggen ?Jahwe redt?. Jozef en Maria zijn gelovige mensen. Ze geven hun kind een bijzondere naam: ?Jahwe redt?. En de engel laat Gods licht schijnen over deze gebeurternis. De engel bevestigt de naamkeuze.  Hij zegt ?Heden is u een redder geboren?. De gelovige intuitie van Jozef en Maria wordt van Godswege beaamd en bekrachtigd.

 

Lucas maakt van de arme-mensen-geschiedenis een krachtig teken van hoop. Hij vormt deze toestand van ellende, wanhoop en uitsluiting om tot een goed-nieuws boodschap bestemd voor alle mensen. Lucas kent zijn klassiekers. Zoals de Griekse toneelschrijvers een koor lieten optreden om de gebeurtenissen te duiden, zo voegt zich plots een hemelse heerschare bij de engel om Gods verrassende werkzaamheid in de geschiedenis  God verheerlijken. God gebruikt de geschiedenis van de kleine mensen om zijn plannen met de wereld te realiseren.

 

En zo komen wij aan het derde bijbelboek. Het staat wel niet in de gedrukte versies. Het speelt zich immers vandaag af. Hier en nu in deze wereld. Het boek van de wereldse geschiedenis kennen we: rellen in Ivoorkust, verkiezingsbedrog in Wit-Rusland, corrupte lokale leiders in Pakistan, daklozen die geen schuilplaats hebben voor de nacht in Brussel, en je kunt het lijstje zelf veel langer maken.

 

Maar het is aan ons, christenen van vandaag om samen nu het bijbelse verhaal tot leven te wekken. Waar laten we God geboren worden in deze wereld?

In de lijn van de twee andere bijbelse boeken, Jesaja en Lucas, kijken we best naar het kleine, het onopvallende. De dingen waarvan je zegt: ?het is maar dat?, maar  bij nader toezien wordt je er gelukkig van.

 

Broeders en zusters, laat me eindigen met deze wens, eerder een poëtische mijmering:

 

Geluk zit vaak in kleine dingen,

gebaren en woorden waar je van zegt :

?Het is maar dat??

maar je wordt er gelukkig van.

 

Een stevige handdruk: een geluk dat jij er bent.

Een schouderklopje, troostend gebaar.

Een goede-dag, een nieuwe werkdag begint.

 

Een bloem die zegt: dank je wel.

Een kaarsje: je staat er niet alleen voor.

Een duim omhoog: ik duim voor jou.

 

Een ster die je leidt naar een stal

Een kind dat je aankijkt vanuit een kribbe

Nieuw leven: God-met-ons.

 

Van harte wens ik je voor 2011

vele kleine geluksmomenten

waarin je proeft: God-is-met-ons.

Amen.

Attachment: Kerstmis 2010.docx
Description: MS-Word 2007 document